ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

Η εγκυμοσύνη όσο ευχάριστο γεγονός είναι, τόσες αλλαγές επιφέρει. Σημειώνεται ένας ορμονολογικός «καταρράκτης», που έχει αντίκτυπο στην ψυχολογία και στο σώμα της γυναίκας.

Τι είναι η «ουλίτιδα κύησης»;

Πολύ συχνά, οι μέλλουσες μητέρες εμφανίζουν αιμορραγία κατά το βούρτσισμα, οιδηματώδη, μαλθακά, ερυθρά ούλα και ευσειστότητα στα δόντια, ενώ μπορεί να συνυπάρχει πόνος και κακοσμία. Ακόμα, τοπικά στις παρυφές των ούλων, παρατηρούνται μικρά ερυθρά ογκίδια, οι "επουλίδες κυήσεως". Είναι η λεγόμενη "ουλίτιδα κυήσεως" με υφέσεις και εξάρσεις καθ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όπου τα φαινόμενα κορυφώνονται στο 2ο κυρίως τρίμηνο και αφορά περίπου το 50%των εγκύων. Τα συμπτώματα τείνουν να εξαλειφθούν μετά τον τοκετό και την περίοδο θηλασμού.

Στην εγκυμοσύνη σημειώνεται ραγδαία αύξηση των επιπέδων της προγεστερόνης και των οιστρογόνων( > περίπου 20 φορές κατά μ.ο. φορές από τα επίπεδα του κύκλου της έμμηνου ρύσεως). Παρατηρείται αύξηση της διαπερατότητας των αγγείων, καθώς υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ της λειτουργίας του αγγειακού τοιχώματος και των ορμονολογικών τιμών. Η περιοχή του βλεννογόνου χαρακτηρίζεται από πληθώρα μικρών, τριχοειδών αγγείων. Επομένως , δικαιολογείται απόλυτα το έντονο , κόκκινο χρώμα των ούλων της στοματογναθικής περιοχής.

Οι ορμονολογικές διαταραχές κατά την διάρκεια της κύησης παίζουν ρόλο στην στοματική κοιλότητα;

Οι ορμονολογικές διαταραχές έχουν αντίκτυπο τόσο στα δομικά χαρακτηριστικά των αγγείων, όσο και στον ανοσοποιητικό μηχανισμό απάντησης του ξενιστή έναντι διάφορων φλεγμονωδών νόσων. Η περιοδοντίτιδα είναι μία χρόνια gram- αρνητική φλεγμονώδης νόσος. Κατά την εγκυμοσύνη ενεργοποιείται η παραγωγή διάφορων ρυθμιστικών παραγόντων απόκρισης σε μια επικείμενη λοίμωξη (οι "διαμεσολαβητές" της φλεγμονής, όπως οι προσταγλανδίνες, η ιντερλευκίνη κ.ά.).

Οι ουσίες αυτές, καθορίζουν τη δράση των ουδετερόφιλων αμυντικών κυττάρων έναντι των περιοδοντοπαθογόνων μικροοργανισμών. Στην ουσία, δηλαδή, αυξάνεται η ευαισθησία του αμυντικού μηχανισμού έναντι μιας μικροβιακής-βακτηριακής προσβολής. Το γεγονός υποδηλώνεται με την αύξηση των δεικτών φλεγμονής στη συστηματική κυκλοφορία, όπως η c-αντιδρώσα πρωτεΐνη. Γι αυτό το λόγο παρατηρείται μια έντονη κλινική εικόνα, ακόμα και σε ελλιπή παρουσία τοπικού μικροβιακού παράγοντα.

Η επουλίδα κυήσεως είναι ένας απόλυτα καλοήθης, σφαιρικός όγκος. Ένας τοπικός ερεθιστικός παράγων, όπως μία οξύαιχμη, κακότεχνη προσθετική εργασία ή τρυγία, για αδιευκρίνιστους ακόμα λόγους, προκαλεί αρχικά διόγκωση και στη συνέχεια πολλαπλασιασμό των κυττάρων της μεσοδόντιας θηλής προς τον τελικό σχηματισμό της επουλίδας. Σταδιακά αλλάζει σύσταση, γίνεται υπόσκληρη, αιμορραγεί εύκολα, μπορεί να γίνει έμμισχη και να καλύψει τις επιφάνειες των δοντιών. Εμφανίζεται συχνότερα στην άνω γνάθο και εξαφανίζεται συνήθως μετά το πέρας της εγκυμοσύνης  ή αφαιρείται  τότε, γιατί έχει την τάση να υποτροπιάζει, εκτός και αν συντρέχει σοβαρός αισθητικός λόγος.

Η ουλίτιδα και η επουλίδα κυήσεως για την ανάπτυξή τους προϋποθέτουν την ύπαρξη τοπικού μικροβιακού παράγοντα. Όπως αυξάνεται η ευαισθησία έναντι των περιοδοντοπαθογόνων μικροοργανισμών, έτσι  συμβαίνει και με την τερηδογόνο προσβολή.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι έχουν γίνει έρευνες που συσχετίζουν την περιοδοντίτιδα με την έκβαση της κύησης ως ανεξάρτητου παράγοντα κινδύνου. Έγκυες με περιοδοντίτιδα, έχει αποδεχθεί ότι διατρέχουν 2 έως 7 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να γεννήσουν πρόωρα ή ελλιποβαρές νεογνό. Έχει αποδεχθεί η μόλυνση του εμβρύου με αιματογενή διασπορά, διαμέσου του πλακούντα, με συγκεκριμένους μικροοργανισμούς από του περιοδοντολογικούς θυλάκους, ενώ έχουν ταυτοποιηθεί και συγκεκριμένοι περιοδοντολογικοί - εμβρυϊκοί μικροοργανισμοί.

Πόσο σημαντικός είναι ο οδοντιατρικός έλεγχος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης;

Σε περιπτώσεις προγραμματισμένης εγκυμοσύνης, πρέπει να συμπεριλαμβάνεται ο οδοντιατρικός - περιοδοντολογικός, λεπτομερής έλεγχος ως τμήμα του προγεννητικού ελέγχου, σύμφωνα με την Αμερικάνικη Εταιρεία Περιοδοντολογίας.

Η εγκυμοσύνη έχει στοχοποιηθεί για απώλεια δοντιών ή φθορά του σμάλτου. Επικρατεί λανθασμένα η άποψη, ότι το έμβρυο απορροφά το ασβέστιο των δοντιών για την ανάπτυξη του. Οι ανάγκες του αβεστίου καλύπτονται από τις καθημερινά προσβαλλόμενες τροφές. Σε περιπτώσεις ανεπάρκειας κάλυψης, επιστρατεύονται οι αποθήκες ασβεστίου των οστών ή χορηγούνται διάφορα συμπληρώματα διατροφής.

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η αποτρύγωση (ο καθαρισμός) και η στίλβωση μπορεί να γίνουν οποιαδήποτε στιγμή. Επικρατούν αντικρουόμενες απόψεις για τις λοιπές οδοντιατρικές εργασίες. Συνιστάται ιδιαίτερη προσοχή κατά το 1^ο τρίμηνο, όπου επιτελείται η οργανογένεση, αλλά και το 3^ο τρίμηνο, όπου η ενδεχόμενη λήψη σκευασμάτων τετρακυκλίνης μπορεί να προκαλέσει τη χαρακτηριστική δυσχρωμία στα δόντια του παιδιού. Τα οξέα περιστατικά αναγκαστικά αντιμετωπίζονται άμεσα ανεξαρτήτου σταδίου κυήσεως, αλλά η θεραπεία δύναται να προγραμματιστεί προτιμάται το ασφαλές 2^ο τρίμηνο.

Οι οδοντιατρικές ακτινογραφίες και η αναισθησία επηρεάζουν την έγκυο και το έμβρυο;

Υπάρχει διχογνωμία για τη λήψη ακτινογραφιών και την αναισθησία με ή χωρίς αδρεναλίνη. Για  την πρόκληση συγγενών ανωμαλιών, η συνολική δόση ακτινοβολίας πρέπει να ξεπερνά τα 5-10 cG. Κατά τη λήψη οπισθοφατνιακών ακτινογραφιών ενός πλήρους φραγμού,14 στο σύνολο, με προστατευτική ποδιά μολύβδου η δόση δεν ξεπερνά τα 0,00001 cG. Η δόση μειώνεται ακόμα περισσότερο με τα σύγχρονα ψηφιακά μηχανήματα, το φιλμ υψηλών ταχυτήτων, την τεχνική του μακρού κώνου και την ακτινογράφηση με υψηλή ισχύ. Η αναισθησία στην οδοντιατρική είναι τοπική χωρίς επίδραση στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Ο ρόλος της αδρεναλίνης είναι να επιτυγχάνει αναισθησία μεγαλύτερης διάρκειας και βάθους, που σημαίνει ανώδυνη οδοντιατρική εργασία, αφού προκαλεί συστολή των λείων μυϊκών ινών , αύξηση των περιφερικών αντιστάσεων και της πίεσης του αίματος, προκειμένου να διατηρηθεί ο τοπικός χαρακτήρας της αναισθησίας.  Όταν, λοιπόν, ακολουθείται ένα αυστηρό πρωτόκολλο και υπάρχει η αναγκαιότητα της διάγνωσης και της θεραπείας, τότε η λήψη ακτινογραφιών και η αναισθησία μπορούν να γίνουν με ασφάλεια για την ίδια την έγκυο και το έμβρυο.
 

Πόσο σημαντική είναι η συνεργασία Γυναικολόγου-Οδοντίατρου;

Είναι σημαντικό να τονιστεί η αναγκαιότητα της συνεργασίας των γιατρών προς όφελος του ασθενούς. Αν και τα σκευάσματα όπως η πενικιλίνη ή η κεφαλοσπορίνη ή το αναλγητικό της ακεταμινοφαίνης είναι απόλυτα ασφαλή, πρέπει να λαμβάνεται και η σύμφωνη γνώμη του γυναικολόγου, όπως και για το σχέδιο θεραπείας.

Ποιος είναι ο ρόλος της πρόληψης στην εγκυμοσύνη για την σωστή στοματική υγιεινή;

Είναι  πολύ σημαντικός ο ρόλος της πρόληψης. Κανένα κλινικό σημείο δεν εκδηλώνεται σε απουσία τοπικού, είτε ερεθιστικού, είτε μικροβιακού παράγοντα. Πριν την εγκυμοσύνη, λοιπές τερηδόνες και εστίες φλεγμονής είτε στο στοματικό βλεννογόνο είτε στο σώμα των γνάθων από οδοντογενείς περιακρορριζικές βλάβες, πρέπει να αντιμετωπίζονται έγκαιρα και ριζικά. Είναι απαραίτητο να εξασκείται η μέλλουσα μητέρα στη στοματική υγιεινή και ιδιαίτερα στο μεσοδόντιο καθαρισμό , αλλά και να τονίζεται η σημασία του. Συχνά, η αιμορραγία και ο πόνος που εκλύεται κατά το βούρτσισμα, δρουν ανασταλτικά για την τήρηση της στοματικής υγιεινής. Δημιουργείται, έτσι, ένας φαύλος κύκλος, από τη συνεχόμενη συσσώρευση οδοντικής μικροβιακής πλάκας και τη μη απομάκρυνση της μηχανικά με την οδοντόβουρτσα και το νήμα ή το μεσοδόντιο βουρτσάκι, επιδεινώνοντας την κλινική εικόνα.

Τι πρέπει να προσέχουν οι έγκυες για να έχουν υγιές στόμα;

Οι έγκυες πρέπει να πλένουν σχολαστικά τα δόντια και να ασκούν μεσοδόντιο καθαρισμό σε καθημερινή βάση. Επιτρέπεται η χρήση ήπιων στοματοπλυμάτων ή χλιαρού χαμομηλιού για την ανακούφιση των ερεθισμένων ούλων. Μετά τις πρωινές ναυτίες, όπου το γαστρικό οξύ έχει ήδη επιδράσει στο σμάλτο, συνιστάται πρώτα η σχολαστική έκπλυση με νερό και μετά από 1 ώρα το βούρτσισμα των δοντιών προκειμένου να σταθεροποιηθεί το pH. Τα όξινα τείνουν να προκαλέσουν διαβρώσεις στην οδοντική ουσία.

Κλείνοντας, η καλύτερη θεραπεία επιτυγχάνεται με την πρόληψη, την άρρηκτη σχέση μεταξύ της μέλλουσας εγκύου-μητέρας με τον οδοντίατρό της. Τακτικός  έλεγχος, έγκαιρη διάγνωση χωρίς το άγχος ενός οξέος περιστατικού και άμεση θεραπεία φέρουν τα βέλτιστα αποτελέσματα σε μακροχρόνια αποτελέσματα, προς όφελος αναμφισβήτητα του ίδιου του ασθενούς.

Κωνσταντίνος Λάγιος Χειρουργός Οδοντίατρος -Ενδοδοντολόγος M.S., Κάτια Γεωργάκη Χειρουργός Οδοντίατρος