Δημοσίευση στο Περιοδικό "30 Ημέρες Υγείας", Τεύχος Νο 113, Οκτώβριος-Νοέμβριος 2016
Ένα μεγάλο ποσοστό των ενηλίκων νιώθει μια έντονη, στιγμιαία ενόχληση όταν καταναλώνει ή πίνει οτιδήποτε κρύο, ζεστό , γλυκό, ξινό ή όταν ψυχρός αέρας διέλθει μέσω της στοματικής κοιλότητας. Η δυσφορία, αυτή, προκαλείται από τη λεγόμενη οδοντική ή πιο σωστά οδοντινική υπερευαισθησία.
ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ
Ο μηχανισμός πρόκλησης της ευαισθησίας στηρίζεται κατά κύριο λόγο στην υδροδυναμική θεωρία του Brannstrom. Το δόντι αποτελείται από τον πολφό, το κέντρο λειτουργίας του με ένα πολυδαίδαλο σύστημα νεύρωσης και αιμάτωσης, την οδοντίνη, το εσωτερικό στρώμα σκληρής οδοντικής ουσίας που περιέχει τα οδοντινοσωλινάρια και γειτνιάζει με τον πολφό , την οστείνη τμήμα της ρίζας και την αδαμαντίνη το λεγόμενο σμάλτο που το περιβάλλει εξωτερικά. Τα οδοντινοσωλινάρια είναι ένα σύνολο μικροσωλινίσκων μέσω των οποίων κινείται ενα υγρό και οι οδοντοβλάστες, τα οποία είναι τα λειτουργικά κύτταρα της οδοντίνης. Ένα ερέθισμα πόνου ( θερμικού, χημικού ή ωσμοτικού τύπου), μπορεί να προκαλέσει βίαιη μετακίνηση του υγρού, με αποτέλεσμα να ερεθιστούν οι νευρικές απολήξεις που βρίσκονται περιφεριακά του πολφού και να προκληθεί ένας παροδικός, οξύς πόνος . Προυπόθεση για την εκδήλωση της υπερευαισθησίας αποτελεί η διάβρωση της αδαμαντίνης ή η υφίζηση των ούλων με αποτέλεσμα την αποκάλυψη της οδοντίνης και την άμεση έκθεσή της στο στοματικό περιβάλλον.
ΑΙΤΙΑ
Ένα πρόβλημα επιλύεται όταν βρεθεί το αίτιο που το δημιουργεί. Είναι σημαντικό να γίνει διαφορική διάγνωση μεταξύ της υπερευαισθησίας και της πολφίτιδας που σχετίζεται με παθογένεια του νεύρου λόγω μικροβιακής μόλυνσής του , όπως συμβαίνει στην περίπτωση της τερηδόνας. Η διάγνωση στηρίζεται στα κλινικά και ακτινογραφικά ευρήματα. Η ευαισθησία είναι παροδική, αν και διαξιφιστική, και περνά αμμέσως μετά απο το ερέθισμα που την προκάλεσε και ποτέ δεν εκλύεται αυτόματα. Κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα αποτελούν οι αποκαλυμμένες επιφάνειες της οδοντίνης στην περιοχή του αυχένα , όπου έχει αποτριβεί η αδαμαντίνη ή οι απογυμνωμένες ρίζες των δοντιών.
Η αποτριβή του σμάλτου συνδέεται με πολλές καθημερινές συνήθειες του ατόμου.
Η υπέρμετρη κατανάλωση όξινων τροφών (λεμόνι, τουρσί κτλ), όξινων στοματοδιαλυμάτων, χυμών (πορτοκάλι, γκρέιτφρουτ), πικάντικων τροφών, αναψυκτικών, αλκολοούχων ποτών συντελεί στη χημική διάβρωση του αυχένα λόγω του μειωμένου ph. Η λανθασμένη άσκηση της στοματικής υγιεινής , το βίαιο βούρτσισμα και η σκληρή οδοντόβουρτσα οδηγούν στη μηχανική απόσπαση της αυχενικής αδαμαντίνης και στον μη αντιστρεπτό τραυματισμό των πέριξ περιοδοντικών ιστών .
Αξίζει να τονιστεί ο κυρίαρχος ρόλος του βρυγμού, του τριξίματος-σφιξίματος των δοντιών στην εκδήλωση της υπερευαισθησίας. Κατά το βρυγμό, συγκεντρώνονται δυνάμεις στον αυχένα του δοντιού. Αποτέλεσμα , αυτού, αποτελεί η απόσπαση της αδαμαντίνης εξαιτίας των ανατομικών και ιδιαίτερων δομικών γνωρισμάτων, όπως η άτακτη διάταξη των κρυσταλλικών πρισμάτων στην αυχενική ζώνη .
Ανάλογη δράση στην αποκάλυψη της οδοντίνης έχουν τόσο οι πρόωρες επαφές, οταν δηλαδή ενα δόντι ειναι πιο ψηλό στο στόμα απο τα υπόλοιπα με αποτέλεσμα να δέχεται πολύ μεγάλες δυνάμεις κατά το κλείσιμο του στόματος. Σημαντικό επίσης ρόλο παίζει και η τραυματογόνος σύγκλειση, οταν δηλαδή τα δόντια μεταξύ τους δεν κλείνουν στη φυσιολογική τους θέση.
Συστηματικά νοσήματα όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, οι ακτινοβολίες στην περιοχή κεφαλής τραχήλου, η λήψη φαρμακευτικών σκευασμάτων, όπως τα αντικαταθλιπτικά, μειώνουν τη προστατευτική ρυθμιστική δράση του σάλιου και δημιουργούν ένα εχθρικό περιβάλλον ξηροστομίας. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε διάβρωση των δοντιών.
Η διάβρωση είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Εξαρτάται τόσο από το χρόνο έκθεσης όσο και από την ένταση του ερεθιστικού παράγοντα , αλλά και τη γενικότερη δομή της αδαμαντίνης.
Υπάρχει και η υπερευαισθησία που συναντάται μετά από οδοντιατρική θεραπεία και αποδράμει μόνη της σε διάστημα μερικών εβδομάδων ή ημερών χωρίς να χρήζει κάποιας ιδιαίτερης θεραπείας. Ένα βαθύ σφράγισμα, το τρόχισμα μη ενδοδοντικά θεραπευμένου δοντιού (μη απονευρωμένου δοντιού), η βαθιά περιοδοντική απόξεση που γίνεται κατά τον καθαρισμό των δοντιών οταν υπάρχει οδοντική τρυγία (πέτρες) κατω απο τα ούλα, καθώς και η λεύκανση μπορεί να προκαλέσουν μια παροδική ενόχληση.
Η οδοντική ευαισθησία συναντάται σε υψηλό ποσοστό σε περιοδοντικούς ασθενείς. Η ελλιπής στοματική υγιεινή προκαλεί τη συγκέντρωση μικροβιακής πλάκας και στη συνέχεια τρυγίας στην περιοχή του αυχένα, με συνέπεια την καταστροφή και την υποχώρηση των ούλων, απογυμνώνοντας έτσι τις ρίζες των δοντιών.
Είναι γεγονός , όμως, ότι δεν δίνουν όλες οι απογυμνωμένες επιφάνειες δοντιών συμπτώματα! Εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την προσπάθεια της οδοντίνης να «αυτοθωρακιστεί» με την εναπόθεση της σκληρωτικής οδοντίνης, φράσσοντας έτσι τους ανοιχτούς πόρους της.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Σε κάθε νόσημα η θεραπεία διέπεται πάντα από την έννοια της πρόληψης.
Είναι πολύ μεγάλης σημασίας ο τακτικός οδοντιατρικός έλεγχος, ενώ δεν πρέπει να παραλείπεται ο καθαρισμός των δοντιών δύο φορές το χρόνο.
Η περιοδοντική θεραπεία εξαλείφει τις φλεγμονές των ούλων, μειώνει τον κίνδυνο της εμφάνισης των υφιζήσεων και διατηρεί τους περιοδοντικούς ιστούς σε κατάσταση υγείας.
Άτομα που σφίγγουν τα δόντια τους είναι σημαντικό, να μην παραλείπουν τις μυοχαλαρωτικές ασκήσεις στην περιοχή των μασητήρων μυών, που στόχο έχουν τον έλεγχο της βλαβερής, αυτής, συνήθειας.
Ασθενείς με ιστορικό εκδήλωσης υπερευαισθησίας ή με οξέα συμπτώματα που δυσχεραίνουν την καθημερινότητά τους , ίσως είναι σκόπιμο να μεταβάλλουν το διαιτολόγιό τους π.χ να περιορίσουν τα όξινα.
Η εξέλιξη της επιστήμης στον τομέα των βιουλικών, οδήγησε στην κατασκευή απευαισθητοποιητικών φαρμάκων, όπως τα σίλαντς. Το σίλαντ είναι μία αυτοπολυμεριζόμενη ρητίνη μεγάλου μοριακού βάρους, που με την επάλειψη του πάσχοντος δοντιού στον αυχένα φράσσει τους ανοιχτούς πόρους της οδοντίνης μειώνοντας, έτσι, σε σημαντικό βαθμό τα συμπτώματα, ακόμα και εξαλείφοντας τα πλήρως.
Αυχενικές διαβρώσεις σε πολύ προχωρημένο στάδιο μπορούν ακόμα να εμφραχθούν με σφραγίσματα σύνθετης ρητίνης.
Σε ακραίες περιπτώσεις, και όταν ο πόνος γίνει συνεχής και ανυπόφορος, τη λύση στην αντιμετώπιση του προβλήματος δίνει μόνο η ενδοδοντική θεραπεία του δοντιού (απονεύρωση) .
Η ευαισθησία, αν και «αθώα», είναι ένα εξαιρετικά ενοχλητικό σύμπτωμα που μπορεί να μεταβάλλει την καθημερινότητα και τις συνήθειες του ατόμου. Κάτι τελείως απλό όπως η κατανάλωση ενός παγωτού είναι απαγορευτικό σε άτομα με οδοντινική υπερευαισθησία. Σήμερα, που η επιστήμη έχει κάνει αλματώδη πρόοδο , θεραπεύοντας πολύ σοβαρές ασθένειες του παρελθόντος, η ευαισθησία συνεχίζει να ταλαιπωρεί μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Είναι λοιπόν σημαντικό ο ασθενής να έχει μια καλή σχέση με τον οδοντίατρό του, και να βρίσκουν λύσεις στα προβλήματα νωρίς στα αρχικά τους στάδια, εκεί όπου θα πρέπει να διαγνώσουν σωστά τις αιτίες και να προτείνονται οι λιγότερο επεμβατικές και πιο οικονομικές λύσεις.
Λάγιος Κωνσταντίνος D.D.S, M.S. , Οδοντίατρος Ενδοδοντολόγος
Γεωργάκη Αικατερίνη,Χειρουργός - Οδοντίατρος
